โยคะกับระบบการรับรู้ความรู้สึกของข้อต่อ Proprioceptive Sense… เคยสงสัยไหมว่าเวลาฝึกโยคะ ทำไมเราถึงสามารถยกแขน ก้าวขา หรือหมุนตัวไปตามท่าต่าง ๆ ได้อย่างแม่นยำโดยแทบไม่ต้องหันไปมองบ่อย ๆ ?

นั่นเป็นเพราะร่างกายของเรามี “ระบบการรับรู้ตำแหน่งและการเคลื่อนไหว” หรือที่เรียกว่า Proprioceptive Sense ซึ่งเป็นระบบสำคัญที่ช่วยให้เราสามารถเคลื่อนไหวได้อย่างราบรื่น สมดุล และมั่นคง โดยไม่ต้องใช้สายตาคอยจับตำแหน่ง ของร่างกายอยู่ตลอดเวลา และที่สำคัญการฝึกโยคะสามารถช่วยพัฒนา Proprioception ได้อีกด้วย

Proprioception คืออะไร

Proprioception (โพรพรีโอเซพชัน) เป็นคำที่มาจากภาษาละติน “Proprius” หมายถึง “ของตัวเอง” และ “Perception” หมายถึง “การรับรู้” ซึ่งแปลตรงตัวได้ว่า “การรับรู้ของตนเอง”

พูดง่ายๆ คือ มันเป็นระบบที่ทำให้เรารู้ว่าตัวเองกำลังทำอะไร และอยู่ในท่าไหนโดยไม่ต้องมอง เช่น เราสามารถเดินในที่มืดได้ โดยไม่ต้องก้มมองเท้าทุกก้าว ยกแขนขึ้นแล้วรู้ว่ามันอยู่สูง หรือต่ำแค่ไหนโดยไม่ต้องเห็น หรือแม้แต่ขยับมือไปหยิบของโดยไม่ต้องคอยกะระยะมากนัก

ระบบนี้ทำงานโดยอาศัยตัวรับสัญญาณประสาท (Proprioceptors) ที่อยู่ในกล้ามเนื้อ เอ็น และข้อต่อ ซึ่งจะส่งข้อมูลไปยังสมอง เพื่อช่วยให้เราควบคุมร่างกายได้อย่างแม่นยำ สมดุล และปลอดภัย

แต่ปัญหาก็คือ… ไลฟ์สไตล์ในยุคปัจจุบันกำลังทำให้ Proprioception ของเราเสื่อมลงอย่างช้า ๆ โดยไม่รู้ตัว

ซึ่งสาเหตุมาจากพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน ทั้งการนั่งทำงานหน้าคอมพิวเตอร์เป็นเวลานาน การก้มหน้าดูโทรศัพท์มือถือวันละหลายชั่วโมง การเคลื่อนไหวร่างกายและออกกำลังกายน้อยลง

สิ่งเหล่านี้ทำให้ตัวรับสัญญาณในกล้ามเนื้อ และข้อต่อทำงานน้อยลง จนความสามารถในการรับรู้ตำแหน่งร่างกายลดลงไปเรื่อย ๆ

ผลที่ตามมาอาจไม่ใช่แค่เวลาที่ขยับตัวเท่านั้น แต่ยังทำให้เกิดอาการปวดเรื้อรัง เสี่ยงต่อการบาดเจ็บได้ง่ายขึ้น รวมถึงส่งผลต่อระบบทรงตัว ซึ่งอาจนำไปสู่การหกล้มง่าย โดยเฉพาะในวัยกลางคนและผู้สูงอายุ

โยคะเป็นหนึ่งในเครื่องมือที่ดีในการพัฒนา Proprioception เป็นการฝึกให้สมองและร่างกายทำงานประสานกัน ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนี้

-ฝึกให้ร่างกายเรียนรู้ตำแหน่งของตัวเอง การทำท่าโยคะต่างๆ เช่น Warrior Pose (ท่านักรบ), Tree Pose (ท่าต้นไม้), หรือ Downward Dog (ท่าสุนัขก้มหน้า) ต้องอาศัยการรับรู้ตำแหน่งของแขน ขา และลำตัวโดยไม่ต้องพึ่งกระจกหรือสายตามากนัก

-เพิ่มความมั่นคงของข้อต่อและกล้ามเนื้อ การฝึกโยคะช่วยกระตุ้นตัวรับสัญญาณในข้อต่อและกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อรอบข้อต่อแข็งแรงขึ้น ลดโอกาสเกิดการบาดเจ็บ

-ปรับปรุงการทรงตัว ท่าโยคะที่เน้นการทรงตัว เช่น Tree Pose หรือ Eagle Pose ช่วยพัฒนาความสามารถในการควบคุมสมดุลของร่างกาย

-ลดการพึ่งพาสายตา เมื่อฝึกโยคะเป็นประจำ สมองจะเริ่มอาศัยข้อมูลจาก Proprioception มากขึ้น แทนที่จะต้องพึ่งพาสายตาตลอดเวลา ซึ่งช่วยให้เราขยับตัวได้มั่นคงขึ้น

-ช่วยให้สมองจดจำการเคลื่อนไหวได้ดีขึ้น สมองมีความสามารถในการปรับตัว (Neuroplasticity) และการฝึกโยคะจะช่วยให้สมองเรียนรู้การเคลื่อนไหวและพัฒนาระบบประสาทให้แม่นยำยิ่งขึ้น

เคล็ดลับที่สำคัญคือ “การฝึกอย่างมีสติ” ให้ความสนใจกับตำแหน่งของร่างกาย ความรู้สึกของกล้ามเนื้อ และการเคลื่อนไหวของข้อต่อ

การฝึกโยคะเป็นวิธีหนี่งในการ พัฒนาและฟื้นฟู Proprioception ช่วยให้ร่างกายได้เรียนรู้ตำแหน่งของตัวเอง ช่วยเพิ่มความมั่นคงของข้อต่อ และพัฒนาการทรงตัวได้อีกด้วย

การฝึกโยคะ มีประโยชน์มากมายขนาดนี้ ไม่ฝึกไม่ได้แล้วนะครับ

ครูหลง